Nga këndvështrimi i të drejtave të njeriut, viti 2021 ishte kryesisht një histori tradhtie dhe hipokrizie në korridoret e pushtetit, thuhet në Raportin Vjetor të “Amnesty International” për gjendjen e me të drejtat e njeriut në botë në vitin 2021, i publikuar në mars të këtij viti. Çdo vit, kjo organizatë globalisht analizon gjendjen e të drejtave të njeriut dhe të drejtave civile në 154 vende, përfshirë Maqedoninë e Veriut.
Shkruan: Мirosllava Burns
Në Raport thuhet se premtimet për të rindërtuar botën më të fortë dhe më të fortë pas pandemisë kovid, ishin kryesisht deklarative, ndërsa shpresa për bashkëpunim global u errësua nga akumulimi i vaksinave në vendet e pasura dhe lakmia e korporatave.
Qeveritë kanë shtypur pikëpamjet e pavarura dhe kritike, dhe disa e kanë përdorur pandeminë si përgatitje për të reduktuar më tej hapësirën civile. Por shpresat për një botë më të mirë pas pandemisë u mbajtën gjallë nga individë të guximshëm, lëvizje sociale dhe OJQ
thuhet në raport.
“Amnesty International” është lëvizje prej 10 milionë njerëzve që mobilizon njerëzimin dhe lufton për ndryshim në mënyrë që të gjithë të gëzojnë të drejtat themelore të njeriut. Vizioni i organizatës është një botë në të cilën të fuqishmit mbajnë premtimet e tyre, si dhe respektimin e ligjit dhe përgjegjësisë ndërkombëtare. Lëvizja është e pavarur nga ideologjia politike, interesat ekonomike, feja dhe financohet nëpërmjet anëtarësimit dhe donacioneve.
Në vitin 2021, sloganet “e qeta” ishin mantra: Do të ngrihemi më të fortë së bashku. Premtimet për rifreskim global të ekonomisë, agjendës sociale dhe reduktimit të abuzimit të korporatave kishin pak rëndësi. Premtimet nuk u mbajtën dhe më shumë njerëz u bënë të varur në më shumë vende. Qeveritë edhe pse kishin zgjedhje, zgjodhën politika dhe rrugë që i largonin njerëzit nga të drejtat dhe dinjiteti. Pabarazitë sistematike të pandemisë nuk u reduktuan
thuhet më tej.
Duke folur për tendencat globale, “Amnesty International” vëren se teknologjia dixhitale, e cila është një thikë me dy tehe, po përdoret gjithnjë e më shumë në mbarë botën.
Mund të shihet se autoritetet nganjëherë fiknin qëllimisht internetin për të parandaluar njerëzit që të shpërndanin informacione rreth protestave të mundshme dhe të organizonin protesta kundër represionit në vend. Nuk është rastësi, por vendosje pengesa për shoqërinë civile
thonë nga Amnesty International.
Në pjesën për Maqedoninë e Veriut janë analizuar disa fusha, duke përfshirë përgjegjësinë për veprat penale, tortura në burgje dhe abuzime të tjera, liria e shprehjes, liria e asociimit, dhuna ndaj grave dhe vajzave, të drejtat e migrantëve, diskriminimin ndaj romëve, të drejtat e komunitetit LGBTI.
Në vazhdim ju tregojmë çfarë thuhet në Raportin e Amnesty International, për secilën nga këto zona individuale në Maqedoninë e Veriut.
Përgjegjësia
Hetimet për krime të rënda, përfshirë shkeljet e të drejtave të njeriut nga ish-ministrat e qeverisë dhe figurat politike, kanë vazhduar. Ish-shefi i policisë sekrete Sasho Mijalkov dhe 10 ish-oficerë dhe punonjës policie u dënuan në shkurt për abuzim të përgjimeve të paligjshme të zbuluara në vitin 2015. Në qershor, ish-kryetari i parlamentit dhe dy ministra u dënuan për rolin e tyre në organizimin e sulmit në Kuvend në prill 2017, kur 100 persona, përfshirë ligjvënës, u lënduan.
Tortura dhe abuzime të tjera
Në shkurt, Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut pranoi dy raste të vdekjeve të dyshuara në burgje në vitin 2017, pas së cilës qeveria ra dakord për një marrëveshje prej 12,000 eurosh me prindërit e një personi rom dhe motrën e një personi tjetër. Në të dyja rastet ka pasur dyshime për abuzime.
Në maj, Komiteti Evropian për Parandalimin e Torturës pas vizitës së tyre në vitin 2020, theksoi keqtrajtimin sistematik të të dyshuarve nga oficerët e policisë dhe të burgosurit e tjerë. Ata kritikuan gjithashtu mosveprimin sistematik për lëshimet në burgje, kushtet çnjerëzore dhe degraduese.
Liria e shprehjes
Në dhjetor, gazetarët dhe punonjësit e medias i bënë presion qeverisë që të vendosë sanksione më të ashpra ndaj numrit në rritje të sulmeve ndaj gazetarëve dhe të reduktojë dënimet për shpifje.
Liria e organizimit
Gjatë një proteste për përgjegjësi për vdekjen e 14 personave nga zjarri në një spital të Tetovës më 8 shtator, pesë shqiptarë etnikë u arrestuan për vepra kundër rendit dhe qetësisë publike, dhe dy prej tyre për pjesëmarrje në turmë. Pas 38 ditësh paraburgim, ata u dënuan me një vit burgim me kusht.
Dhuna ndaj grave dhe vajzave
Ligji për parandalimin e dhunës ndaj grave dhe dhunës në familje është miratuar në janar. Misogjeneza dhe gjuha e urrejtjes janë rritur. Policia nuk arriti të hetojë ankesat e grave dhe vajzave, fotot e të cilave pa lejen e tyre u shfaqën në mesin e 7000 përmbajtjeve të përbashkëta – të shpërndara nga burrat në rrjetin social Telegram (rasti i njohur si Dhoma Publike). Aktakuzë për dy meshkuj për pornografi me fëmijë u hap në korrik.
Në prill, sektori joqeveritar rekomandoi një paketë për të mbështetur gratë viktima të dhunës në familje dhe bëri thirrje që femicidi të jetë krim në vete.
Të drejtat e emigrantëve
Gati 19,000 refugjatë dhe migrantë kaluan tranzit nga vendi. Midis janarit dhe shtatorit, 388 persona, përfshirë fëmijë, u ndaluan në qendrat e imigracionit si dëshmitarë në 24 raste të kontrabandës. Midis janarit dhe marsit, 4,000 refugjatë dhe migrantë u kthyen në Greqi dhe shumë prej tyre raportuan abuzim. Një azilkërkues mori mbrojtje. Që nga shtatori, 407 shtetas afganë të evakuuar nga Kabuli kishin mbërritur në Maqedoninë e Veriut përpara se të dërgoheshin në Shtetet e Bashkuara ose Kanada. Atyre iu dha vizë tre mujore dhe akomodim në hotel. Deri në dhjetor, 76 afganë ishin zhvendosur në Greqi, Francë dhe Irlandë.
Diskriminimi
Në qershor, Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut raportoi rritje prej 49 për qind të incidenteve dhe persekutimit të motivuar nga përkatësia etnike ose gjuha e urrejtjes. Komisioni për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi nuk ka funksionuar plotësisht.
Romët
Në prill, një gjinekolog u emërua në Shuto Orizarë, një lagje rome në kryeqytetin Shkup, pasi 58 gra rome mbetën pa qasje në kujdesin shëndetësor riprodhues për më shumë se një vit.
Në qershor, Gjykata e Shkallës së Parë në Shkup vendosi se Ministria e Shëndetësisë kishte diskriminuar përdoruesit romë të drogës, duke kërkuar që një njësi e posaçme shëndetësore t’u sigurojë trajtimin dhe rehabilitimin e duhur.
Autoritetet gjithashtu nuk arritën të sqaronin një sulm të motivuar racist nga disa oficerë policie ndaj romëve gjatë një proteste në Tophanë, Shkup, në vitin 2013, duke bërë që shteti të paguante 3,000 euro dëmshpërblim.
Të drejtat e komunitetit LGBTI
Ndryshimet e propozuara në Ligjin për librat amë synojnë t’u mundësojnë personave transgjinorë të regjistrojnë gjininë e tyre. Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut raportoi rritje prej 31 përqind të gjuhës së urrejtjes dhe homofobisë, në prag të Paradës së Krenarisë në Shkup në qershor.
