Ende ndjej ankth kur hap inboksin

Në epokën e lidhjes digjitale, një fenomen i përhapur po hedh intensivisht hijen e tij mbi grupet dhe/ose individët në mbarë botën - dhuna digjitale me bazë gjinore (DhDBGj). Kjo analizë synon të hyjë në pasojat e shëndetit mendor të grupeve të ndryshme që kanë përjetuar DhDBGj dhe tenton të marrë në konsideratë dhe parashikojë plagët e pashlyeshme psikologjike të viktimave. 

Në këtë drejtim, u bë një rishikim i një pjese të studimeve që hedhin dritë mbi gjendjen emocionale dhe mendore të viktimave të dhunës digjitale, dhe në të njëjtën kohë mbi pasojat, siç janë: ankthi, depresioni, çrregullimi i stresit post-traumatik, vetëbesimi i zvogëluar.      Flet prof.dr. Sofija Georgievska, psikologe dhe psikoterapiste sistematike familjare, nga Instituti për Punë Sociale dhe Politikë Sociale në Fakultetin Filozofik në UKM.

Platformat digjitale – arenë për sulm, etiketim, keqpërdorim

Dhuna digjitale është një formë e veçantë e dhunës me bazë gjinore që kryhet përmes teknologjisë informatike dhe të komunikimit. 

Ngacmimi kibernetik, përdorimi i teknologjisë së gjurmimit GPS, kamerat e fshehura për incizim, postimi dhe përdorimi i fotografive dhe incizimeve të një personi pa leje dhe njohuri. Këto janë vetëm disa nga format e keqpërdorimit me teknologjinë digjitale, shkeljes së të drejtave të njeriut dhe kërcënimit të privatësisë, të cilat (duhet të) garantohen nga aktet ligjore ndërkombëtare dhe kombëtare. Kjo lloj dhune ndodh përmes mesazheve, forumeve, faqeve të internetit, rrjeteve sociale, aplikacioneve, platformave të ndryshme digjitale.

Pasojat e dhunës digjitale janë të shumëfishta dhe mund të çojnë në ndryshime të mëdha në jetën e përditshme të viktimës, si private ashtu edhe profesionale, dhe shpesh mund të rezultojnë me mendime për vetëvrasje. Prandaj, është e nevojshme që vazhdimisht të kujtojmë format e saj, pasojat e dëmshme, si dhe masat dhe parandalimin, përmes të cilave këto dukuri negative sociale duhet të reduktohen. Shumë shpesh vija midis dhunës digjitale dhe asaj në hapësirën fizike është jashtëzakonisht e hollë.

Dhuna me anë të teknologjisë digjitale tek viktima mund të krijojë një frikë paralizuese, ndërsa plagët që më pas mbeten - vështirë se zbehen. Ndikimi në shëndetin mendor ka pasoja të papara. Frika për sigurinë e dikujt, në rast të ngacmimit të organizuar dhe përhapjes së shpejtë dhe të pakontrolluar të përmbajtjes së dëmshme, izolimit, pasojave negative në jetën shoqërore, madje edhe vetëvrasjeve. Në të gjitha këto raste, është jashtëzakonisht e rëndësishme të sigurohet mbështetja e duhur, profesionale, familjare, sistematike (institucionale).

Për të kapërcyer këtë sfidë gjithnjë e më të pranishme, nevojitet një përpjekje kolektive për të rritur ndërgjegjësimin, për të ndryshuar politikat dhe për të promovuar mjedise gjithëpërfshirëse dhe të sigurta (digjitale) që mbrojnë mirëqenien mendore.  

Rëndësia e aspekteve të ndikimit të dhunës digjitale me bazë gjinore në shëndetin mendor – nuk duhet të errësohet, veçanërisht pasi pasojat shtrihen përtej sferës digjitale. Ekzistenca e narrativit për pasojat, si një diskurs publik, është vendimtar jo vetëm për individët në fjalë, por edhe për politikëbërësit, avokuesit dhe shoqërinë në tërësi.

Duke rritur ndërgjegjësimin për këtë çështje, ndërmerren hapa të rëndësishëm drejt krijimit të një shoqërie më empatike dhe gjithëpërfshirëse, e cila respekton shëndetin mendor dhe dinjitetin e të gjithëve, pavarësisht nga gjinia apo identiteti. 

Alarm i kuq për shëndetin mendor

Ndaj kësaj lloj dhune mund të ekspozohen të gjithë ata që janë pjesë e komunitetit digjital, por më shpesh viktimat janë gra dhe vajza. 

Deri në 85 për qind e grave në mbarë botën raportuan se ishin dëshmitare të dhunës në rrjetet sociale, dhe pothuajse 40 për qind e tyre e kanë përjetuar dhunën, thotë studimi i Economist Intelligence nga viti 2020. Dhuna ndaj grave dhe vajzave është shkelje e të drejtave të njeriut, pavarësisht nëse ndodh në hapësirë fizike apo virtuale. 

Ajo që është alarmante dhe shqetësuese është se dhuna digjitale (virtuale) ndikon shumë në cilësinë e jetës reale dhe realitetit.

Pasojat e dhunës digjitale mund të jenë edhe më të rënda se ato të shkaktuara nga një akt dhune reale. Dhuna kibernetike përhapet shpejt, është publike, e vështirë të shmanget, dhe meqenëse më së shpeshti abuzuesi është anonim, dhe parandalimi i tij mund të jetë një proces i gjatë dhe i vështirë. 

Gratë që shprehin publikisht pikëpamjet e tyre janë veçanërisht të ekspozuara ndaj dhunës në hapësirën digjitale, por shumë shpesh nuk duhet të jenë vetëm gra të dukshme për publikun, politikane ose gra në detyrë, ose përfaqësuese të komunitetit akademik, aktiviste ose blogere, por edhe gra "të zakonshme", të cilat nuk janë të dukshme për publikun në një masë të tillë.

Kjo lloj dhune rrallë mbetet vetëm në hapësirën e internetit. Ndikon në shëndetin mendor të grave që janë në shënjestër, por edhe të anëtarëve të familjes dhe mjedisit të tyre. Dhuna digjitale me bazë gjinore mund të sjellë pasoja të rënda psikologjike, emocionale dhe fizike për viktimën. Ka të bëjë me një gamë të gjerë ndjenjash, nga ankthi, tensioni dhe zemërimi, deri te ndjenja e turpit, humbjes së interesit, mungesë vullneti ose përqendrimit të dobët. 

Dhuna digjitale gjithashtu shkakton pasoja fizike që përfshijnë një ndryshim në ritmin e gjumit, praninë e maktheve të natës, oreks të ndryshuar ose ndjenjën e lodhjes dhe përgjumjes.

Kur bëhet fjalë për pasojat sociale, viktimat përballen me tërheqje, izolim, shmangie të shkuarjes në shkollë ose punë, për shkak të reputacionit të dëmtuar, ose për shkak të refuzimit të mundshëm nga mjedisi në të cilin jetojnë.

E gjithë kjo mund të ketë pasoja negative afatgjata në shëndetin mendor dhe vetëbesimin, duke shkaktuar ankth dhe depresion tek personat që kanë përjetuar këtë lloj dhune.

M.N: Ende ndihem e shqetësuar kur hap “imboksin”

Në Serbi, një burrë u raportua në polici se fshehurazi ka bërë fotografi intime të një gruaje nga dritarja e shtëpisë së saj ndërsa ajo zhvishej, dhe i ka postuar fotografitë në internet.

Një shkupjan hapi një llogari të rreme në Instagram dhe postoi fotografi intime të ish-të dashurës së tij.

Një grup nxënësish të shkollave fillore nga Beogradi keqpërdorën fotografitë e mësueses dhe shoqeve të klasës, duke i montuar ato në përmbajtje pornografike.

Në Bosnjë dhe Hercegovinë, një fotomontazh i trupit të zhveshur të një artisteje u shpërnda në internet dhe u shoqërua me fyerje dhe tallje seksiste dhe misogjiniste, të bëra jo vetëm drejtpërdrejt nga dhunuesi, por edhe nga ndjekësit e tij të shumtë.

Grupi famëkeq Telegram ku përdoruesit postojnë dhe ndajnë përmbajtje eksplicite të seksualizuara për gratë dhe vajzat është riaktivizuar në Maqedoni.

Kërcënimet ndaj sigurisë digjitale po bëhen gjithnjë e më të përhapura në një kohë të përdorimit të gjerë të rrjeteve sociale. Por e gjithë kjo, në të njëjtën kohë, do të thotë gjithashtu se dhuna digjitale i pengon gratë dhe vajzat të gëzojnë plotësisht të drejtat e tyre njerëzore dhe të arrijnë barazinë gjinore.

Hulumtimi i këtij viti nga Fondit të Kombeve të Bashkuara për Popullsinë, UNFPA, zbulon se 85 përqind e grave kanë përjetuar ose kanë vërejtur dhunë në internet kundër grave të tjera, ndërsa deri në 57 përqind e grave raportuan se videot ose imazhet e tyre janë abuzuar ose keqpërdorur në internet.
Grupet e ekspozuara të Telegramit në vitin 2020  dhe 2021 tronditën me njohurinë se mijëra përdorues ndanin përmbajtje eksplicite dhe të dhëna personale të grave, të cilat kërcënonin plotësisht të drejtat e tyre digjitale, por edhe sigurinë fizike. Dhe e gjithë kjo e shoqëruar me një kërcënim serioz për shëndetin e tyre mendor.

Sipas të dhënave nga Instituti Evropian për Barazi Gjinore (EIGE), vlerësohet se një në dhjetë gra ka përjetuar një formë të dhunës në internet që nga mosha 15 vjeç, e cila mund të përfshijë forma të ndryshme të ngacmimit, siç janë kërcënimet për përdhunim, vrasje, dhunë fizike, marrja e imazheve dhe videove me përmbajtje seksuale dhe ngacmuese, ndarja e fotografive personale, pornografi hakmarrëse, etj. Autori mund të jetë partner ose ish-partner, koleg, shok, por zakonisht është një person që viktima nuk e njeh fare.

Të dhënat nga një hulumtimi i vitit 2021 nga Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut, ndërkohë, treguan se 78 përqind e të anketuarve thanë se kishin qenë viktima të ngacmimeve në hapësirën digjitale. Nga këto, shumica janë gra dhe anëtarë të komunitetit LGBTI, kategori që janë gjithashtu viktimat më të zakonshme në hapësirën fizike. Është veçanërisht shqetësuese që 11 subjekte deklaruan se kishin mendime vetëvrasëse pasi iu nënshtruan këtij lloji të ngacmimit.

Dhuna kibernetike, përndjekja dhe kërcënimet - mund të kenë pasoja të njëjta dhe më të mëdha se format tradicionale.

Studimet përcjellin narrativat e viktimave që flasin për implikimet për shëndetin e tyre  psikologjik, ndërsa theksojnë se ky duhet të jetë një moment shqetësimi si për sigurinë ashtu edhe për profesionistët e shëndetit mendor, veçanërisht për shkak të mungesës së një përgjigjeje adekuate ndaj këtij lloji të dhunës.

Denigrimi i intimitetit personal

Retrospektivat dhe kujtimet shqetësuese mund të lënë dëme të pamatshme për shëndetin emocional. Kjo konfirmohet nga një studim që artikulon deklaratat e personave që janë përballur me dhunën digjitale, (Victims’ Voices: Understanding the Emotional Impact of Cyberstalking and Individuals’ Coping Responses Zërat e viktimave: Kuptimi i ndikimit emocional i përndjekjes kibernetike dhe përgjigjet e individëve për ballafaqim). Individët shfaqin shenja të turpit, frikës, depresionit, ankthit, pafuqisë, paranojës, sulmeve të panikut, ankthit, pesimizmit, humorit të keq, reagimeve post-traumatike, kanë pak kontroll mbi jetën, vetëbesim të dobët, mungesë shprese, ndjenja të pavlefshmërisë, defokusim, humbje të lidhjeve shoqërore...

Gjithë jeta ime u ndal, sepse jetoja në frikë.
Fillova të kem fobi për gjithçka.
Ende ndiej shqetësim kur hap "inboksin".
Sulmet e ankthit nuk ndaluan kur dëgjoj tingullin e celularit tim.
E gjithë situata më pushtoi mendimet.
Pastaj kuptova se po humbja kontrollin mbi çdo gjë, po humbja vetëbesimin...
Isha e pafuqishme të mbrohesha.
U ndjeva shumë e turpëruar.
Ishte përvoja më e keqe e jetës sime. Kam lënë disa punë të profilit të lartë.

Profesoresha Sofija Georgievska thotë se "kur një person bie viktimë e DhDBGj, shpesh ka një reagim të mprehtë emocional, përfshirë frikën. Ndjenja e rrezikimit dhe pafuqisë e rrethon atë, duke krijuar një botë virtuale plot armiqësi. Vetë akti i sulmeve virtuale mund të shkaktojë ndjenja të thella të pasigurisë dhe paaftësisë për tu mbrojtur.

Në botën virtuale, ku njerëzit lidhen dhe komunikojnë pa kufij, anonimiteti i sulmuesve bëhet një faktor i rëndësishëm. Ky anonimitet krijon pasiguri për viktimën pasi ata nuk mund ta identifikojnë sulmuesin. Mungesa e një personi në të cilin mund të vendoset përgjegjësi mund të rrisë frikën e viktimës dhe ndjenjën e pafuqisë.

Vetë hapësira virtuale krijon një atmosferë pafuqie dhe pamundësie për shmangie, thotë Georgievska, ndërsa gratë e reja janë më të rrezikuara. Prandaj, sipas saj, promovimi i një kulture digjitale të sigurt dhe pozitive është çelësi për mbrojtjen e shëndetit emocional dhe psikologjik të të rinjve, duke u ofruar atyre strategjitë e nevojshme për të përballuar pasojat negative të përmbajtjes ofenduese.

”Për sa kohë që nuk jeni lënduar fizikisht – policia nuk vepron"

Tema e online dhunës me bazë gjinore është shumë pak e përfshirë në hulumtime dhe analiza në vendin tonë, por hulumtimi i lartpërmendur në internet nga viti 2017 nga J. Worsley, J. Wheatcroft, E. Short dhe R. Corcoran - thotë se personat që përjetojnë dhunë digjitale shprehin pakënaqësi të fortë është në pyetje përgjigjja për mbështetjen profesionale të viktimave.

Shumica e viktimave, pjesëmarrëse në studim, theksojnë se nuk janë kuptuar seriozisht nga organet kompetente.

Policia nuk e mori këtë mjaft seriozisht dhe unë u ndjeva me të vërtetë budallaqe dhe e poshtëruar. 

Disa nëpunës policorë madje e konsideruan situatën komike. 

Mendoj se njerëzit që zbatojnë ligjin duhet të kuptojnë ngacmimin në internet më seriozisht sesa bëjnë aktualisht. Kësaj çështjeje duhet t'i kushtohet më shumë vëmendje. 

Policia kurrë nuk më udhëzoi të shkoj në një organizatë për mbështetje. 

Shpesh ua ritregoj të gjitha informacionet zyrtarëve të ndryshëm.

Më shumë mbështetje nga policia do të kishte qenë me të vërtetë e dobishme. 

Për sa kohë që nuk je lënduar fizikisht, policia nuk vepron.

Nuk besoj se do të isha sëmurë nëse policia do të kishte ndërmarrë veprime efektive në një fazë shumë më të hershme për të mbrojtur veten dhe fëmijët e mi.

Policia tha se ishte faji im që i vura informacionet inline.

Përvoja të tilla negative me zbatimin e ligjit mund të rrisin ndjenjën e cenueshmërisë te viktimat. Kështu, viktimat mund të ndjehen më tej të pafuqishme nga kjo mungesë e dukshme e mbështetjes efektive dhe si pasojë e raportimit të përvojës së rëndë në polici pa një përgjigje efektive, mund të ndiejnë, paradoksalisht, se dhuna kibernetike është e ligjshme.

Studimi tregon se për të minimizuar ndjenjën e riviktimizimit, nëpunësit policor duhet të tregojnë ndjeshmërinë e duhur siç tregohet në procedurat që lidhen me ndjekjen tradicionale. Për këtë qëllim, duhet të ofrohen punëtori dhe kurse trajnimi për zbatimin e ligjit për të rritur ndërgjegjësimin për shkallën e dëmit psikologjik të pësuar nga viktimat dhe rëndësinë e trajtimit serioz të veprave penale të përndjekjes kibernetike. Në përgjithësi, procesi duhet të kulmojë me referimin në qendrat përkatëse për mbështetje kur është e nevojshme.

Strategji për vetë-ndihmë – një pjesë integrale e procesit të fuqizimit të viktimave, Georgievska beson se parandalimi dhe mbështetja janë thelbësore në tejkalimin e pasojave emocionale të DhDBGj .

Ajo thotë se duhet të mbështeten fushatat edukative dhe ndërgjegjësimi për këtë lloj dhune, ndërsa viktimat duhet të marrin mbështetje përmes kanaleve të ndryshme.

Mungesa e mbështetjes adekuate shpesh i bën viktimat të krijojnë mekanizmat e tyre të "mbrojtjes" dhe përballimit, që nuk do të thotë se problemi është zgjidhur. Thjesht po anashkalohet. Konkretisht, shmangia ose injorimi i dhunuesit. Viktimat kufizojnë aktivitetin e tyre në rrjetet  sociale, shmangin faqet e internetit të caktuara, ndryshojnë cilësimet e postës elektronike ose privatësisë – të gjitha në mënyrë që të kufizojnë qasjen e dhunuesit. Këto hapa përballimi zvogëlojnë cilësinë e jetës, por në një moment nënkuptojnë ndërprerjen e ndërhyrjeve të padëshiruara. Por në të njëjtën kohë, kjo do të thotë që sulmuesit kibernetik i jepet më shumë liri dhe dominim. Por kjo sjellje "sigurie", me kalimin e kohës, rrit ndjenjën e izolimit. Dhe vetëcensura.

U largova nga forumi dhe të gjitha blogjet e mia. Në mediat sociale, kam vetëm cilësime të privatësisë për miqtë.

Injorimi ishte ndoshta përgjigja më e mirë sepse çdo përgjigje nga unë dukej se ose e nxiste ose e bënte të lumtur. 

Injorimi dhe mos reagimi nëse është e mundur është mjaft efektive.

Psikologia Georgievska thotë se trajtimi i ankthit psikologjik të shkaktuar nga dhuna digjitale me bazë gjinore mund të jetë shumë i vështirë për viktimat. Ata mund të zbatojnë strategji të ndryshme për të përmirësuar gjendjen e tyre mendore dhe për të dalë nga përvoja traumatike. Viktimat, fillimisht, shpesh kërkojnë mbështetje nga njerëz të afërt në jetën e tyre - miq, anëtarë të familjes.

"Një bisedë e hapur rreth përvojës mund të jetë një bazë për të shprehur emocionet dhe për të marrë mbështetjen që u nevojitet. Ndihma profesionale nga psikologët ose terapistët dëshmon të jetë një pjesë e rëndësishme e procesit të rimëkëmbjes dhe fuqizimit. Ata ndihmojnë viktimat të eksplorojnë përvojën dhe të ndërtojnë strategji për të kapërcyer traumën. Terapia mund tu ndihmojë të rifitojnë një ndjenjë kontrolli dhe të ndërtojnë burimet për të përmirësuar shëndetin mendor. ”

Por, jo vetëm kaq. 

"Strategjitë vetë-mbrojtëse, si miratimi i praktikave të sigurta në internet dhe rindërtimi gradual i besimit në botën virtuale, mund të jenë jashtëzakonisht të rëndësishme. Viktimat mund të marrin në konsideratë një sërë mënyra për të vetë-menaxhuar stresin, duke përfshirë meditimin, aktivitetin fizik ose drejtimin e vëmendjes në aspekte pozitive të jetës së tyre. Është e rëndësishme që viktimat të kuptojnë se nuk janë vetëm në këtë proces dhe se mbështetja, si dhe strategjitë e vetë-ndihmës, mund të jenë pjesë përbërëse e procesit të fuqizimit”thekson ajo.

M.N.: Bota virtuale – një vend për lidhje apo një burim frike sociale?

Për të rinjtë në fazën e vetë-identifikimit dhe ndërtimit të vetëbesimit, ekspozimi i përsëritur ose i zgjatur ndaj dhunës digjitale me bazë gjinore mund të lërë pasoja të thella dhe afatgjata në shëndetin e tyre mendor dhe vetëvlerësimin.

Është gjithashtu një fakt i pamohueshëm se dhuna digjitale me bazë gjinore ka një efekt të thellë dhe shpesh shkatërrues në lidhjet shoqërore dhe marrëdhëniet e viktimave. Çfarë ndodh kur një vajzë e re që hyn në hapësirën online me synimin për të ndërtuar praninë e saj virtuale dhe për t'u lidhur me të tjerët - bëhet viktimë e DhDBGj-së?

Për të, përvoja e sulmeve në internet dhe abuzimit kthehet në një makth social, thekson Georgievska.

"Fillimisht, ajo mund të fshehë mendimet dhe ndjenjat e saj, duke pasur frikë nga gjykimi ose turpi. Por më pas, nga frika, fillon të shkëputet nga komuniteti online. Shmang rrjetet sociale dhe ndërveprimet në internet, duke zvogëluar dukshmërinë e vet. Bota virtuale, e cila supozohej të ishte një vend i lidhjes dhe vetë-afirmimit, tani po bëhet një burim frike dhe izolimi shoqëror. Me kalimin e kohës, ky person i ri fillon të shmangë edhe situatat reale shoqërore. Frika dhe trauma e DhDBGj-së e çojnë atë në izolim, ku ndihet më e sigurt. Ajo humbet besimin tek njerëzit përreth saj dhe është e frikësuar nga sulmet e reja të mundshme. Ky izolim social jo vetëm që dëmton marrëdhëniet e saj ndërpersonale, por edhe vetëbesimin dhe vetëvlerësimin e saj. Pasojat, edhe pse të fshehura, janë thellësisht të lidhura me mirëqenien e saj mendore dhe emocionale”, shpjegon psikologia.

M.N.: Frika nga dënimi – pengesë për të kërkuar mbështetje psikologjike

Për fat të keq, ashtu si individët mund të kenë turp të pranojnë lëndimet fizike, e njëjta stigmë mund të transferohet në kërkimin e ndihmës, thonë psikologët.
Kapërcimi shkon gradualisht. Shumë njerëz zgjedhin ta mbajnë përvojën e dhunës në internet për vete, nga shqetësimi se familja, të dashurit, miqtë, institucionet – nuk do t'u besojnë. Frika nga gjykimi dhe mospranimi nga të tjerët mund t'i bëjë vajzat të mohojnë atë që po u ndodh dhe të veprojnë sikur nuk ka asnjë problem.

Individët që kanë përjetuar dhunë digjitale me bazë gjinore (DhDBGj) dhe që do të kërkojnë mbështetje për emocionet dhe traumat e tyre, përballen me barriera të shumta që përshkojnë betejat e tyre të brendshme.

"Pengesa e parë me të cilën përballen është frika nga gjykimi. Ndjenja e frikës dhe pasigurisë se si do ta shohin të tjerët mund t'i mbajë në izolim, gjë që përkeqëson më tej luftën. Pengesa e dytë lidhet me kulturën e internetit. Viktimat e abuzimit në internet shpesh mund të ndihen të panjohura ose të injoruara, pasi disa njerëz mund të nënvlerësojnë ashpërsinë e dhunës virtuale. Këto viktima ndonjëherë e kanë të vështirë t'ua shpjegojnë problemet e tyre njerëzve përreth, gjë që i vë në një situatë izolimi dhe keqkuptimi edhe më të madh, " shpjegon psikologia.

Ai thotë se ndërsa ka pasur disa përparime në kuptimin dhe pranimin e problemeve në lidhje me DhDBGj, stigma dhe tabutë janë ende pengesa që duhen kapërcyer. Prandaj, është thelbësore që sistemi të kuptojë rëndësinë e krijimit të një hapësire të sigurt dhe të ndjeshme për bisedë dhe mbështetje.

Mungesa e koordinimit midis institucioneve, sistemeve arsimore dhe juridike dhe mungesa e trajnimeve në fushën e dhunës digjitale bën që mekanizmat tanë të mos jenë mjaftueshëm efektivë. Nevoja për ndryshim në drejtim të sistemeve të integruara, me arsim dhe mbështetje në nivele të shumëfishta, po bëhet gjithnjë e më e madhe. Praktikat e mira, ku futen mekanizma moderne dhe komplekse për mbështejte, duhet të prezantohen si një udhërrëfyes për evolucionin e sistemit tonë.

Teknologjia  - si një kërcënim dhe një rrugëdalje

Për të arritur sukses në luftën kundër dhunës digjitale me bazë gjinore, nevojitet një qasje e koordinuar nga të gjitha institucionet përkatëse - për të siguruar mbrojtje efektive të viktimave. Kjo do të thotë të punohet në zhvillimin e mekanizmave      për mbështetje dhe riintegrim, por edhe nisma që do të nënkuptojnë një betejë fituese kundër stigmatizimit, ngritjes së besimit në institucionet juridike, edukimin për të drejtat personale njerëzore.

Profesoresha Georgievska propozon mekanizma dhe qasje të mundshme që mund të përmirësojnë sistemin mbështetës. Njëra prej tyre është ekzistenca e ekipeve të specializuara për trajtimin e rasteve të DhDBGj-së.

Propozimi i dytë adreson nevojën për edukim të përforcuar në sistem, si për nëpunësit policorë ashtu edhe për punonjësit e drejtësisë, në mënyrë që të kuptojnë dhe përpunojnë rastet e DhDBGj-së në mënyrë efektive. Kjo përfshin të kuptuarit e aspekteve teknologjike dhe dinamikës sociale që lidhen me dhunën virtuale.

Një hap tjetër është sigurimi i qasjes së lehtë në mbështetjen psikologjike. Kjo do të nënkuptonte promovim dhe shpërndarje të vazhdueshme të informacionit në lidhje me ekzistencën e mbështetjes psikologjike për viktimat e DhDBGj-së. Kjo mund të përfshijë krijimin e linjave për mbështetje, prezantimin e online burimeve dhe aplikacione për ndihmë psikologjike, si dhe ofrimin e trajnimeve për profesionistët e shëndetësisë dhe shërbimeve sociale për të punuar me këto raste.

Por jo më pak i rëndësishëm është bashkëpunimi me kompanitë e teknologjisë. Qëllimi është përmirësimi i sigurisë dhe mbrojtjes së përdoruesve nga format e mundshme të DhDBGj-së. Kjo përfshin reagimin e shpejtë ndaj raportimeve dhe punën për trajtimin e keqpërdorimit në internet.

Teknologjia, e cila mund të jetë burim dhune, gjithashtu mund të ketë një drejtim të kundërt, më saktësisht të jetë e dobishme në ofrimin e mbështetjes për viktimat e DhDBGj-së.

Platformat digjitale për online mbështetje, si dhe mjetet që rrisin vetëdijen dhe përmirësojnë inteligjencën emocionale, mund të jenë jashtëzakonisht të rëndësishme. Ashtu si teknologjia mund të përdoret për diagnostikimin dhe terapinë në shëndetin fizik, ajo mund të arrihet edhe në fushën e shëndetit mendor.

Profesoresha Georgievska theksoi se duhet të merret parasysh ana pozitive e teknologjisë si një mjet për përgjigje ndaj DhDBGj-së.

Ekzistojnë platforma dhe mjete të ndryshme digjitale që janë zhvilluar për të ndihmuar viktimat të përballen me pasojat e këtyre formave të dhunës.

“Terapia online dhe këshillimi është një mundësi. Platforma të ndryshme në internet ofrojnë një larmi shërbime që janë veçanërisht të dobishme për viktimat që mund të mos jenë në gjendje të kenë qasje fizike te një psikolog ose terapist. Platformat si BetterHelp dhe Talkspace ofrojnë një hapësirë të sigurt virtuale për të biseduar me profesionistë të licencuar", thotë Sofija.

Këto përfshijnë komunitete dhe forume online ku viktimat mund të ndajnë përvojat e tyre dhe të marrin mbështetje nga të tjerët në situata të ngjashme. Kështu, platformat e hartuara në mënyrë strategjike, të tilla si linja telefonike online e RAINN dhe linjat kombëtare të mbështetjes mund të ofrojnë informacion dhe ndihmë.

Mekanizmat e mbështetjes përfshijnë aplikacione celulare për shëndetin mendor si Headspace ose Calm, të cilat ofrojnë ushtrime relaksimi dhe meditimi që mund të ndihmojnë në menaxhimin e stresit dhe traumës.

Është e rëndësishme të dini se burimet e disponueshme në internet duhet të promovohen si një nga mënyrat e mundshme për përballje me DhDBGj-në, veçanërisht kurset në internet dhe faqet e internetit të tilla si: LoveisRespect.org, të cilat ofrojnë informacion mbi marrëdhëniet e shëndetshme dhe sigurinë digjitale.

Por është gjithashtu e rëndësishme të dini aplikacionet e sigurta për raportimin e dhunës, të cilat u lejojnë viktimave të dokumentojnë incidentet dhe t'i ndajnë ato me të afërmit, miqtë ose instancat ligjore

Të gjitha këto mjete teknologjike janë të rëndësishme për të ndihmuar procesin e shërimit të viktimave të DhDBGj-së, thekson psikologia Georgievska.

M.N.: Më shpesh të "guglojmë" veten

Gjetjet kryesore të raportit tematik “Për kë është interneti një vend i sigurt? Dhuna me bazë gjinore në hapësirën online" e përgatitur nga hulumtimi Neda Petkovska dhe Vaska Leskoska në vitin 2021 tregojnë se standardet ndërkombëtare nuk vendosin një bazë të qartë ligjore për dhunën me bazë gjinore digjitale, megjithëse ekziston dhe përcaktohet në rregulloret më të fundit, siç janë Konventa e Stambollit dhe Rekomandimi i Përgjithshëm 35 i CEDAW.

Në vendin tonë, raste të tilla si “ Dhoma Publike” janë vetëm një shembull ku përmbajtja eksplicite abuzohet pa pëlqim, gratë dhe vajzat shantazhohen dhe shënjestrohen.

Analiza e hollësishme e “Dhomës Publike” tregoi se ishte mungesa e një kuadri ligjor të harmonizuar dhe përkufizimi i dhunës digjitale me bazë gjinore që kontribuoi në mosndëshkimin e autorëve të këtij lloji të dhunës. Të gjitha viktimat e “Dhomës Publike” janë gra dhe vajza. Të gjithë autorët janë burra. Megjithatë, në institucionet, “Dhoma Publike” nuk është trajtuar si pjesë e dhunës me bazë gjinore. Prandaj, dënimi i autorëve është i papërshtatshëm, i ngadalshëm dhe ende nuk është zbatuar.

Hulumtimi tregon shembuj interesantë të mbrojtjes kundër dhunës digjitale me bazë gjinore. Në Portugali, është ngritur një linjë SOS, e cila i drejton viktimat ku të drejtohen dhe ku të raportojnë. Udhëzues interesantë për vetëmbrojtje janë prodhuar gjithashtu nga një numër i organizatave joqeveritare në Mbretërinë e Bashkuar.

"Udhëzuesit për vetëmbrojtje ofrojnë shërbime online në faqet ku të dhënat mund të kontrollohen në internet pas çdo komunikimi, por edhe në faqet ku mund të kontrollohen të dhënat personale të përdorura nga rrjetet sociale," shkruajnë hulumtuesit.

Përveç faqeve të internetit, udhëzuesit e huaj për vetëmbrojtje deklarojnë se ne duhet të "guglojmë" veten më shpesh për të parë se çfarë informacioni është në dispozicion të publikut për ne.

"Edukimi digjital është pjesë përbërëse e shumicës së strategjive, kështu që sa më shumë t'i përkushtohemi edukimit digjital, aq më të mbrojtura do të jenë kategoritë më të rrezikuara të njerëzve", bëjnë thirrje Leshovska dhe Petkovska.

 ------------
Në Maqedoninë e Veriut, ndryshimet në Kodin penal u bënë në korrik të këtij viti, duke e bërë përndjekjen "me përdorimin e mjeteve për informim publik ose mjete të tjera të komunikimit" të dënueshme me burgim. 

Duke vepruar kështu, kushdo që ndjek, përndjek ose ndërhyn në mënyrë të paautorizuar në jetën personale të një personi tjetër, ose vendos ose përpiqet të krijojë kontakt të padëshiruar me të, duke lëvizur në hapësirën ku ai person është, duke keqpërdorur të dhënat personale, duke përdorur mjete të informimit publik dhe mjete të tjera të komunikimit, ose në mënyrë tjetër abuzon, ngacmon ose frikëson, dënohet me gjobë me para ose me burgim deri në tre vjet.

Kjo në letër do të thotë ulje e shkallës së mosndëshkimit, por, në realitet, aktivistët thonë, klima, për fat të keq, është krejtësisht e ndryshme. 

Së fundi, në një botë ku teknologjia digjitale po përparon me një ritëm galopant, rreziku (kërcënimi) i viktimave të dhunës digjitale me bazë gjinore që vuajnë pasoja të rënda për shëndetin e tyre mendor, mbetet. Këta individë, duke kaluar episode serioze të sulmeve kibernetike, shpesh përjetojnë një sulm afatgjatë dhe të thellë mbi gjendjen e tyre emocionale. Pasojat, nga ana tjetër, ndonjëherë përfshijnë trauma psikologjike që mund të jenë pjesë e jetës së përditshme për një kohë të gjatë. 

Adresimi i suksesshëm i kësaj sfide kërkon angazhim kolektiv shoqëror, por edhe përpjekje për të rritur ndërgjegjësimin për pasojat dhe mënyrat e parandalimit - përmes programeve arsimore të përshtatura që do të kontribuojnë në krijimin e një mjedisi mbështetës ku viktimat mund të gjejnë ndihmën profesionale që u nevojitet. Vetëm përmes një qasjeje të integruar, e cila përfshin ndërhyrjen ligjore dhe psikologjike, mund të krijojmë një mjedis që mbron viktimat dhe i mbështet ato në procesin e fuqizimit dhe rimëkëmbjes pas mbijetimit të dhunës digjitale me bazë gjinore.

Kompleksiteti i këtij problemi na tregon se plagët e lëna nga dhuna digjitale me bazë gjinore padyshim shtrihen përtej sferës virtuale. Kjo, nga ana tjetër, do të thotë që zgjidhjet duhet të shtrihen përtej mjeteve teknike, duke përfshirë të gjitha hapat që përfshijnë krijimin e një sistemi që përpiqet të krijojë një mjedis digjital në të cilin do të mbizotërojë empatia, inkluzioni real, barazia, ndërgjegjësimi për të drejtat e njeriut në hapësirën digjitale.

Ky ese/artikull është pjesë e Publikimit: Jashtë ekranit: Ekspozimi i dhunës digjitale me bazë gjinore përmes një rishikimi kritik të botuar nga Rrjeti Stella, në kuadër të projektit "Kur dhuna digjitale me bazë gjinore del jashtë ekranit" mbështetur nga Qeveria Zvicerane në Republika e Maqedonisë së Veriut.