Të raportosh me plumba mbi kokë, të luftosh pa armë, por me diktafon: historia e Sadije Alitit

Nëse në ditët e sotme mediat, sidomos televizionet, janë të mbushura me gazetare dhe prezentuese gra, dy dekada më herët, pikërisht në kohën e luftës së 2001-shit në Maqedoni ato mund të numëroheshin në gishta. Dihet se gazetaria është profesion sfidues dhe stresues, por vështirësohet akoma më shumë kur t’i duhet të gjindesh në vijën e parë të frontit, të raportosh për një konflikt, ndërkaq mbi kokë të “fluturojnë” plumbat. Duhet guxim në këto rrethana të marësh mikrofonin e ti nisesh punës, e sidomos kur je grua. E them “sidomos” sepse edhe burra kishte pak si raportues lufte.

Sadije Aliti ishte një ndër të paktat gazetare në Tetovë, për të mos thënë e vetmja, që nuk ka hezituar për të qenë afër qytetarëve atëherë kur të gjithë ishin sy e vesh se çfarë po ndodh në vend. Le të kujtojmë se ajo dhe shumë gazetarë të tjerë kanë raportuar në kohë kur teknologjia nuk ishte e zhvilluar si tani. Incidenti, ngjarja, konflikti ndodhte sot, ndërkaq botohej të nesërmen në gazetë. 

Kur je vetë pjesë e një procesi mbase nuk e sheh rëndësinë e gjinisë, ose të qenurit ndër gratë e para që merresh me një profesion delikat e të rrezikshëm siç është rapotimi nga lufta. Por nga distanca efekti është shumë më i madh sepse qoftë edhe pa dashur mund të kesh frymëzuar vajza të tjera të jenë të guximshme e sfiduese qoftë edhe në profesione të tjera. 

Dhe situata e asaj periudhe nuk ishte e lehtë, as në raport me paragjykimet ndaj një gruaje e as në raport me rreziqet që sillte konflikti. Lufta e vitit 2001 ishte një konflikt i armatosur që pak a shumë pritej, marrë parasysh disa incidente që kishin ndodhur gjatë asaj kohe. Në janar të atij viti ishte sulmuar stacioni policor në komunën e Tearcës, 10 kilometra në afërsi të Tetovës. Universiteti i Tetovës kishte filluar punën, por për autoritetet në Shkup vazhdonte të ishte i jashtëligjshëm. Në Reçicë të Vogël pati një viktimë pikërisht në mbrojtje të të drejtës për shkollim sipëror të shqiptarëve. Nga gazetarët në terren hetohej pakënaqësija e qytetarëve shqiptarë, ndërkaq shenjat se pritej një pranverë e nxehtë tashmë ishin më të dukshme. Do të ishte 14 marsi i vitit 2001 kur edhe u dëgjuan të shtënat e para të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare në Kalanë e Tetovës, ndërkohë që në sheshin e qytetit studentë të drejtuar nga profesorët e tyre e të mbështetur nga turma e njerëzve kërkonim të drejtat e tyre për arsimim sipërorë, por jo vetëm.

Ajo nuk e shihte veten në këto momente si grua ose burrë, por si profesioniste sepse, siç thotë ajo, nuk ka qenë aspak e lehtë që të raportohej nga terreni. Pamjet që akoma i kujton sigurisht janë rrëqethëse, banorë që kishin lënë sofrat e tyre shtruar për të ikur, pas urdhërit të prerë për t’i lënë shtëpitë, nëna me fëmijët në krah, të uritur, pa ushqime, pa veshmbathje, ishin ngjitur malit Sharr dhe mundoheshin të gjenin rehati për familjet e tyre në fshatrat e rrethinës së Prizrenit.

Ngjarje të tilla që do t’i kujtohen për një jetë janë të shumta, por i ndau disa, për shkak të rëndësisë së tyre. Në zonën që kontrollohej nga UÇK-ja ajo thotë se ishte ndjerë më e sigurtë, edhe pse kontrollet s’kanë munguar as nga ata. Nga ana tjerër vazhdimisht është dashur të jenë në lëvizje, duke kaluar barrikada e punkte të policisë maqedonase dhe kontrollet nga ata ishin të detajuara. Për t’i fshehur materialet për inçizim, si diktafonë dhe aparatin fotografik, është dashur të kamuflojnë diçka.

Në atë kohë ishte krijuar një situatë aq e vështirë sa ishte e pamundur të kaloje rrugëve qoftë edhe për ata që e kishin të patjetërsueshme për shkaqe të punës. Nëse të ndalonin, kontrolli gjithsesi do të ishte i detajuar. Gazetarët kishin frikë, madje ishin trajnuar për të qenë vigjilent gjatë këtyre kontrolleve, sidomos të hapnin sytë që mos t’ju fusnin diçka fshehurazi nëpër çanta apo vetura. Këtë frikë përveç se kishte pasur rastin ta përjetojë Sadija, e kishte ndjerë në lëkurë edhe ish korespondenti i BBC-së në atë kohë, Seladin Xhezairi. 

Të tilla ishin rreziqet për gazetarët, dhe duke qënë se gazetare gra ishin pak, rreziku ndaj tyre ishte edhe më i madh. Megjithatë nëse je profesionist përgjegjësia është e madhe pavarësisht gjinisë. Aq më shumë në kohëra kur zhvillimi i teknologjisë nuk ka qenë si ky që kemi sot, si për ta mbledhur, edhe për ta përhapur informacionin. Atëhere një lajm transmetohej pas shumë orësh, por edhe ditësh nëse bëhej fjalë për mediat e shkruara.

Megjithatë frika ekzistonte te të gjithë, thotë ish gazetarja Sadije Aliti. Periudhë shumë e shkurtër dhe shumë e afërt e luftrave që ishin zhvilluar në Luginën e Preshevës dhe në Kosovë, akoma ishin të freskëta: pamjet e atjeshme, përdhunimet, vrasjet, masakrimet e maltretimet e ndryshme që kishin ndodhur, janë figura e parë që të kujtohet në momente të krizës, tregon ajo. Sigurisht se frika për ngacmime seksuale mbizotëronte, që në rast se do ndodhte do pasohej edhe me paragjykime e steriotipe, por Sadija kurrë nuk u gjend përballë ndonjë situate të tillë.

Sot, thotë ish gazetarja Sadije Aliti, gazetaria jo se është shumë e lehtë, por ekziston mundësia të informosh nga vendi i ngjarjes për shkak të teknologjisë. Mund të lidhesh direkt në redaksi ose rrjetet sociale dhe kjo të mbron disi. Atëherë përballeshe veç me rrezikun dhe komunikimet i bëje fshehtas. Megjithatë ajo ndjehet krenare që ishte pjesëtare e asaj periudhe që solli ndryshime në shoqërinë shqiptare në Maqedoni, që ishte pjesë e asaj armate të informimit, të cilët ishin të parët që shkelën ndjenjën e luftës, por edhe atë të lirisë. Në rrethana lufte, në rrethana delikate nuk ka rëndësi gjinia, situatat e tilla janë të vështira për të gjithë njerëzit. Megjithatë, siç e përmbyll rrëfimin Sadija, në Ballkan sigurisht se gratë e kanë pasur shumë më të vështirë fushëveprimin në kohë lufte e trazirash.

За верзијата на македонски јазик кликнете тука.

“Ky publikim u mundësua me përkrahje financiare nga Bashkimi Evropian. Përmbajtja e këtij publikimi është përgjegjësi e vetme e Qendrës për Mundësi të Barabarta "Mollëkuqja" dhe nuk i reflekton pamjet e Bashkimit Evropian.”