Pas katër dekadash lind shpresë për kurimin e endometriozës, një ilaç ka rezultuar efikas

Në vitin 1690 Daniel Schrön- një mjek gjerman, e përshkroi një paciente me "ulçera" në të gjithë peritoneumin, fshikëzën e urinës, zorrët, mitrën dhe qafën e mitrës. Prej kohë të gjatë mendohej se ishte shfaqja e parë e dokumentuar në literaturën mjekësore e endometriozës, një gjendje e dhimbshme dhe dobësuese gjinekologjike që sot prek rreth 190 milionë gra në mbarë botën.

• Burimi: The Economist

• Përktheu për Mollëkuqja: Vesa Sherifi

Mitra është e veshur me endometrium - një shtresë indi që trashet gjatë një cikli menstrual. Nëse një vezë e fekonduar nuk implantohet, kjo shtresë hollohet dhe shpërbëhet në atë që ne njohim si periodë. Nëse indi endometrial rritet në mënyrë jonormale jashtë mitrës prap ajo mund të shkaktojë dëm. Në rastet ekstreme të endometriozës, ngjitjet mund të "lidhin" organet e një gruaje së bashku - nga vezoret tek fshikëza te zorrët - dhe t'i ngrijnë ato në vend. Rastet më të lehta vijnë me dhimbje të forta, menstruacione të rënda, inflamacion dhe plagë të shkaktuara nga gjakderdhja e brendshme, lodhja dhe infertiliteti. Nuk ka një kurë të njohur dhe trajtimi fokusohet në kontrollin e simptomave, normalisht nëpërmjet një kombinimi të kontraceptivëve oral, lehtësimit të dhimbjes ose ndërhyrjes kirurgjike.

Organizata Botërore e Shëndetësisë vlerëson se endometrioza prek rreth një në dhjetë gra gjatë jetës së tyre - afërsisht e njëjtë me përqindjen e popullsisë globale me diabet. Por ndërsa mjekët e kuptojnë pse shfaqet diabeti dhe si ta trajtojnë atë, të kuptuarit e tyre për endometriozën po ngec "30 deri në 40 vjet" pas, sipas Andrew Horne, profesor i gjinekologjisë dhe shkencave riprodhuese në Universitetin e Edinburgut dhe president i zgjedhur i Shoqërisë Botërore të Endometriozës. Ai fajëson mungesën e kërkimit dhe ndërgjegjësimit, të nxitur nga mungesa e fondeve.

Gjërat kanë filluar të ndryshojnë. Një provë klinike e trajtimit të parë jo-hormonal, jo kirurgjikal për endometriozën, e nisur në vitin 2023 në Skoci, po tregon rezultate premtuese. Mjeku Horne thotë se studimi të cilin ai e drejton, lindi nga ekzaminimet më të afërta se si formohen lezionet e endometriozës. Duke marrë mostra nga pacientët gjatë laparoskopive diagnostike, ekipi i tij zbuloi se ata me endometriozë peritoneale - që do të thotë sëmundje në rreshtimin e zgavrës së legenit, e cila përfaqëson rreth 80% të rasteve - kishin nivele dukshëm më të larta të një kimikati të quajtur laktat në legenin e tyre sesa ato pa.

Laktati prodhohet kur trupi zbërthen glukozën. Prania dhe rritja e sasisë se laktatit ndikon në zhvillimin e lezioneve të endometriozës, ndoshta të ngjashme me rolin që luan laktati në shumimin e qelizave kancerogjene, vlerësojn studiuesit. Shkencëtarët më pas kërkuan një ilaç që ishte testuar tashmë te pacientët me kancer, duke vendosur përfundimisht për dikloroacetat (dca). I njejti përdoret gjithashtu për trajtimin e llojeve të rralla të çrregullimeve metabolike tek fëmijët në të cilat acidi laktik i tepërt grumbullohet në gjak.

Një grup i vogël pacientësh që u trajtuan me dca raportuan ulje të dhimbjes dhe cilësi më të mirë të jetës. Një provë me një grup më të madh, plus një krah placebo, është e radhës. Nëse ilaçi miratohet, gjë që mund të jetë e mundur brenda pesë deri në shtatë vitet e ardhshme, dca do të jetë trajtimi i parë i ri i endometriozës i zbuluar në katër dekada.

“Ekziston ende një problem – dhe më vjen keq ta them – me çështje që prekin vetëm gratë”, thotë mjeku Horne. Ky vëzhgim vërtetohet diku tjetër. Një raport i publikuar muajin e kaluar nga konsulenca McKinsey arriti në përfundimin se "mungesa sistematike e të kuptuarit të sëmundjes" rezultoi në një humbje prej 40-45 milionë vitesh jetë të ndikuar nga sëmundja për gratë çdo vit, që përbën katër ditë të humbura të "jetës së shëndetshme" në vit për grua në mbarë botën.

Për sa i përket endometriozës, mungesa e të kuptuarit mjekësor pengon diagnozën si dhe trajtimin. Një studim i kryer nga akademikë në Universitetin Metropolitan të Mançesterit, i botuar në janar në Journal of Health Communication, intervistoi gra britanike në faza të ndryshme të marrjes së një diagnoze, e cila zgjat mesatarisht dhjetë vjet. Shumë të anketuar thanë se simptomat e tyre fillimisht (dhe ndonjëherë në mënyrë të përsëritur) u hodhën poshtë si dhimbje normale periodike, si rezultat i faktorëve të stilit të jetesës si mbipesha, ose si psikologjike. Një arsye që diagnostikimi i endometriozës është një proces kaq i zgjatur dhe rraskapitës është se pothuajse gjithmonë kërkon ndërhyrje kirurgjike: shumica e lezioneve mund të gjenden vetëm duke futur një kamerë (edhe pse ato që shkaktojnë cista zakonisht shfaqen në skanime). Për të përshpejtuar gjërat, shkencëtarët kanë kërkuar për "biomarkera" ,përshkrime të proteinave ose proceseve që lidhen me një sëmundje, të cilat shfaqen diku të lehta për t'u testuar, si gjaku ose urina e një pacienti.

Ziwig, një firmë farmaceutike franceze, pretendon se ka gjetur një zgjidhje të tillë për endometriozën. Testi i tij kërkon mikrorna specifike - fije të vogla të materialit gjenetik - të cilat, një studim tregon, shfaqen në pështymën e grave me diagnozë ekzistuese të endometriozës. Në janar, autoriteti i kujdesit shëndetësor të Francës miratoi një skemë pilot për të vlerësuar efektivitetin e "Endotest" të Ziwig përpara një prezantimi të mundshëm. Në vitin 2022, Emmanuel Macron, presidenti i vendit, e shpalli endometriozën "problemin e shoqërisë" dhe e bëri përmirësimin e trajtimit një prioritet kombëtar.

Këto zhvillime nuk do të thotë se problemi i diagnozës është zgjidhur, paralajmëron mjeku Horne, i cili beson se duhen më shumë hulumtime për të testuar sesi biomarkerët e endometriozës shfaqen në popullata më të mëdha dhe më të ndryshme. Por, pas vitesh mosveprimi relativ, ai tani e sheh kërkimin e endometriozës si "një fushë që lëviz me shpejtësi". "Unë mendoj se ndihem i sigurt," thotë ai.

Ju ftojmë të lexoni edhe këtë: Në RMV për 10 vjet, mbi 2 mijë gra janë prekur nga endometrioza - për çfarë bëhet fjalë?

Në Maqedoninë e Veriut për 10 vjet, 2 mijë gra janë prekur nga endometrioza

Për të parë se sa gra dhe vajza në Maqedoninë e Veriut janë të prekura me këtë sëmundje kontaktuam institucionet relevante të shëndetësisë në vend. Të dhënat e Institutit për Shëndet Publik për 13 vite, përkatësisht nga viti 2008 deri në vitin 2021 ka pasur gjithsej 2.221 gra që kanë marrë shërbime për këtë sëmundje, rrënie të ndjeshme të këtyre rasteve ka pasur në vitin 2019.

Për këtë, Mollëkuqja përgatiti vizualizim.

Nga Asociacioni për edukim shëndetësor dhe hulumtim HERA për Mollëkuqja theksojnë se edhe pse ata nuk punojnë në fushën e endometriozës, edukimi gjithëpërfshirës seksual do të kontribuonte në ndërgjegjësimin e grave për shëndetin riprodhues.

“Duke i hapur këto çështje në një mjedis të sigurt, Edukimi Gjithëpërfshirës Seksual kontribuon në heqjen e tabuve të të gjitha aspekteve që lidhen me shëndetin seksual dhe riprodhues, gjë që është jashtëzakonisht e rëndësishme duke pasur parasysh se tabutë dhe temat e ndaluara janë shpesh pengesa kryesore në kërkimin e informacionit, ndihmës dhe mbështetjes nga prindërit dhe profesionistët)”, thanë nga HERA.

Ndryshe, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSh), aktualisht nuk ka një kurë të njohur për endometriozën dhe trajtimi zakonisht synon kontrollin e simptomave. Qasja në diagnostikimin e hershëm dhe trajtimin efektiv të endometriozës është e rëndësishme, por është e kufizuar në shumë mjedise, duke përfshirë vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme.​