Rasti i fundit në Kosovë ku një foshnje kishte lindur me dy gjini nxiti shumë debat në opinionin publik.
Familjet përballen me sifda dhe mungesë të kapaciteteve institucionale, këtë e tregoi Visar Bajrami për Nacionale, një prind i foshnjes së lindur me dy gjini.. “Më kanë thënë se nuk kemi parë kurrë kështu”. Ai rrëfeu peripecitë që një familje kalon në këto raste.
Mollëkuqja u interesua se sa i përhapur është ky fenomen në Maqedoni të Veriut, Kosovë dhe Shqipëri.
Mirëpo autoritetet shëndetësore nga këto tre vende nuk u përgjigjen në pyetjet tona për atë se sa raste të tilla ka pasur në vendet përkatëse dhe se si trajtohen këto raste.
Fëmijët që lindin me dy organe gjenitale njihen edhe si intersex, ndërsa në raste të tjera ky fenomen njihet edhe si ‘Ambiguous Genitalia’, megjithatë këto dy gjendje nuk janë të njëjta.
Fëmijët që lindin interseks
Interseks është term që përdoret kur dikush lind me karakteristika seksuale që nuk i përshtaten përkufizimit të zakonshëm të vajzës ose djalit. Një fëmijë interseks mund të ketë organe të brendshme seksuale, organe gjenitale të jashtme, kromozome ose shënues të tjerë biologjikë që ndryshojnë nga meshkujt ose femrat tipike. Këto kushte quhen ndonjëherë dallime të zhvillimit të seksit (differences of sex development (DSD).
Një fëmijë interseks mund të duket vajzë nga jashtë, por kanë kryesisht anatominë mashkullore nga brenda, ose anasjelltas. Mund të ketë organe gjenitale që duket se janë midis mashkullit dhe femrës si dhe të kenë disa qeliza me kromozome femërore (XX) dhe disa me kromozome mashkullore (XY).
Prindërit shpesh zbulojnë se fëmija i tyre është interseks në lindje, por jo gjithmonë. Ofruesit e kujdesit shëndetësor ndonjëherë zbulojnë zhvillim seksual atipik gjatë ekografisë përpara se të lindë fëmija. Është gjithashtu e mundur të zbuloni se fëmija juaj ka një DSD muaj ose vite pas lindjes, si në fëmijërinë e hershme ose gjatë pubertetit.
Për të marrë një diagnozë specifike DSD, foshnja mund të ketë nevojë të bëjë disa teste, duke përfshirë testet e kromozomeve, testet e hormoneve ose skanimet me ultratinguj të organeve gjenitale të brendshme.
Shumica e DSD-ve nuk janë një kërcënim për shëndetin dhe ndërhyrja mjekësore zakonisht nuk është e nevojshme. Megjithatë, në disa raste, një fëmijë interseks me një gjendje të caktuar mund të ketë nevojë për kirurgji ose medikamente për të parandaluar probleme serioze mjekësore dhe për të mbrojtur shëndetin e tyre.
Ka shumë lloje të DSD-ve, por disa nga më të zakonshmet përfshijnë: Disgjeneza e përzier gonadale (MGD); Sindroma e pandjeshmërisë ndaj androgjenit (AIS); Mikropenisi dhe Hiperplazia e lindur adrenale (CAH).
Shumicën e kohës kur një fëmijë lind interseks, mjekët dhe familja vendosin për një seks, qoftë mashkull apo femër, dhe e rrisin fëmijën sipas gjinisë që pritet nga ai seks. Është shumë e zakonshme që operacioni të bëhet në organet gjenitale të foshnjës dhe gjithashtu që fëmijës t’i jepen hormone për t’i bërë ato të përshtaten në kategoritë meshkuj/femra derisa kalojnë pubertetin.
Aktivistë, ekspertë dhe organizata duke përfshirë Kombet e Bashkuara, Human Rights Watch kanë dalë fuqishëm kundër operacioneve mjekësore të panevojshme për fëmijët e vegjël interseks. Ata rekomandojnë që mjekët dhe prindërit të ndalojnë marrjen e vendimeve në lidhje me operacionin derisa fëmija të rritet mjaftueshëm për të vendosur vetë (shpesh deri në pubertet ose më vonë), përveç nëse kërkohet kirurgji për të shpëtuar jetën e fëmijës.
Fëmijët që lindin me Ambiguous genitalia
Ambiguous genitalia (Organet gjenitale të paqarta) siç njofton Mayo Clinic janë gjendje e rrallë në të cilën organet gjenitale të jashtme të një foshnjeje nuk duken qartë si mashkull apo femër. Në një foshnjë me organe gjenitale të paqarta, organet gjenitale mund të jenë të zhvilluara jo plotësisht ose fëmija mund të ketë karakteristika të të dy gjinive. Organet e jashtme seksuale mund të mos përputhen me organet e brendshme seksuale ose seksin gjenetik.
Organet gjenitale të paqarta nuk janë sëmundje, por janë çrregullime të zhvillimit seksual. Zakonisht, organet gjenitale të paqarta janë të dukshme në ose menjëherë pas lindjes, dhe mund të jetë shumë shqetësuese për familjet.
Organet gjenitale të paqarta (Ambiguous genitalia) mund të dyshohen para lindjes. Karakteristikat mund të ndryshojnë, në varësi të kohës kur ka ndodhur problemi gjatë zhvillimit gjenital dhe shkakut të çrregullimit.
Foshnjat që janë gjenetikisht femra (me dy kromozome X) mund të kenë: Klitoris tl zmadhuar, i cili mund të ngjajë me një penis; labitë e mbyllura, ose labia që përfshijnë palosje dhe ngjajnë me skrotum; grunga që ndjehen si testikuj në labitë e shkrirë.
Foshnjat që janë gjenetikisht meshkuj (me një kromozom X dhe një Y) mund të kenë: Tub të ngushtë që bart urinën dhe semenin (uretra) nuk shtrihet plotësisht në majë të penisit (hipospadias); penis anormalisht i vogël me hapjen e uretrës më afër skrotumit: mungesë e njërit ose të dy testikujve në atë që duket të jetë skrotumi; testikuj të pazbritur dhe një skrotum bosh që ka pamjen e një labie me ose pa mikropenis.
Ambiguous genitalia ndodh kryesisht kur anomalitë hormonale gjatë shtatzënisë ndërpresin ose shqetësojnë organet seksuale në zhvillim të fetusit.
Seksi gjenetik i foshnjës përcaktohet në ngjizje, bazuar në kromozomet seksuale. Veza e nënës përmban një kromozom X dhe sperma e babait përmban një kromozom X ose Y. Një foshnjë që trashëgon kromozomin X nga babai është një femër gjenetike (dy kromozome X). Një foshnjë që trashëgon kromozomin Y nga babai është një mashkull gjenetik (një kromozom X dhe një Y).
Organet seksuale mashkullore dhe femërore zhvillohen nga i njëjti ind. Nëse ky ind bëhet organ mashkullor apo organ femëror varet nga kromozomet dhe prania ose mungesa e hormoneve mashkullore.
Ndërprerja e hapave që përcaktojnë seksin mund të rezultojë në mospërputhje midis pamjes së organeve gjenitale të jashtme dhe organeve të brendshme seksuale ose seksit gjenetik (XX ose XY).
Mungesa ose deficiti i hormoneve mashkullore në një fetus mashkull gjenetik mund të shkaktojë organe gjenitale të paqarta, ndërsa ekspozimi ndaj hormoneve mashkullore gjatë zhvillimit rezulton në organe gjenitale të paqarta në një femër gjenetike.
Mutacionet në gjene të caktuara mund të ndikojnë në zhvillimin e seksit të fetusit dhe të shkaktojnë organe gjenitale të paqarta.
Anomalitë kromozomale, të tilla si një kromozom seksual i munguar ose një shtesë, gjithashtu mund të shkaktojnë organe gjenitale të paqarta.
Në disa raste, shkaku i organeve gjenitale të paqarta mund të mos përcaktohet.
Historia familjare mund të luajë rol në zhvillimin e organeve gjenitale të paqarta, sepse shumë çrregullime të zhvillimit seksual vijnë nga anomalitë gjenetike që mund të trashëgohen.
Faktorët e mundshëm të rrezikut për organet gjenitale të paqarta përfshijnë një histori familjare të: vdekjeve të pashpjegueshme në foshnjërinë e hershme; steriliteti, mungesa e menstruacioneve ose qimet e tepërta të fytyrës te femrat; anomalitë gjenitale, zhvillimi fizik jonormal gjatë pubertetit hiperplazia kongjenitale e veshkave, një grup çrregullimesh gjenetike të trashëguara që prekin gjëndrat mbiveshkore.
Komplikimet e organeve gjenitale të paqarta (Ambigous genitalia) mund të përfshijnë sterilitetin dhe rritjen e rrezikut të disa llojeve të kancerit.
Ekspertët dhe vlerësime të ndryshime thonë se se 1 në 2000 fëmijë të lindur çdo vit nuk janë as djalë as vajzë, ata janë interseks, pjesë e një grupi prej rreth 60 kushtesh që bien nën diagnozën e çrregullimeve të zhvillimit seksual” disorders of sexual development (DSD).
